آرشیو شماره ۲۷

بلید رانر: دیالکتیک آرمانشهری فیلم‌های علمی‌ـ‌تخیلی

هنوز چیزی باقی مانده بود و خودمان هم بدان واقف بودیم. می‌دانستیم پرونده سینمای علمی‌ـ‌تخیلیِ فیلمخانه ۱۴، به رغم همه وسعت و تنوعش، یک نام کم دارد: ریدلی اسکات. اکنون، در امتداد همان پرونده، آرشیو را با مقاله‌ای کلیدی ــ و حالا دیگر کلاسیک ــ درباره او، بلید رانر، و به طور کلی سینمای علمی‌ـ‌تخیلیِ معاصر آغاز می‌کنیم: پژوهشی از پیتر روپرت درباره بلید رانر و چند چیز دیگر. روپرت به اعماق جهان فیلم سفر می‌کند و با این سفر، نه‌فقط از بلید رانر، که از موضوعاتی اساسی‌تر و کلان‌تر حرف می‌زند: از دوگانه آرمانشهر (utopia) و تباه‌شهر (dystopia) در سای‌فای‌های معاصر، از آینده‌گرایی و امکان فاجعه، و از شرایط زیستی در جهان سرمایه‌داری پسا‌ـ‌صنعتی. مقاله او نمونه‌ای است از چگونگی نگریستن به جهانی بزرگ‌تر از خلال جهانی کوچک‌تر: اینکه چگونه با نگاه به جهانی به وسعت پهنای پرده نمایش، می‌توان درباره جهانی بی‌کران و نامتعین حرف زد، حدس زد، و خیالبافی کرد (دقیقاً همچون خود فیلم‌های علمی‌ـ‌تخیلی). او با اتخاذ رهیافتی دیالکتیکی و برشمردن امکان‌های مختلف در خوانش بلید رانر، از ابهامات اخلاقی‌ـ‌سیاسی‌ـ‌فرمال فیلم می‌گوید و ما را با ابهاماتی کلان‌تر مواجه می‌سازد. مقاله روپرت البته معطوف به نسخه به نمایش درآمده فیلم بر پرده سینماها در زمان اکرانش است، نسخه‌ای که تفاوت‌هایی چند با نسخه بعدها منتشر شده از آن در قالب CD و DVD دارد، و همین تفاوت‌ها هم، بالاخص با عطف به تحلیل‌های روپرت، حاوی نکات جالبی هستند. سینمای علمی‌ـ‌تخیلی در آرشیو این شماره اما فقط به ریدلی اسکات و بلید رانر محدود نیست و نماینده‌ای دیگر هم دارد: هوش مصنوعی و دوگانه اسپیلبرگ‌ـ‌کوبریک به قلم جاناتان رزنبام. رزنبام در این مقاله، برخلاف آن دعوای سنتی که از خلال این فیلم به دنبال سهم‌خواهی برای یکی از این دو بود، از قرائتی دفاع می‌کند که بر بینش و فهم هردوی آنها متکی است. او با اشاره به تناقضات دیالکتیکی حاصل از این همکاری غریب، پای سلسله‌ای از دوگانه‌ها را پیش می‌کشد: زنده‌ـ‌مرده، جاندار‌ـ‌غیرجاندار، انسان‌ـ‌ربات، عاطفه‌ـ‌عقلانیت، «اُرگا»‌ـ‌«مکا» و، از همه مهمتر، زندگی‌ـ‌سینما. مقاله او دعوتی است برای دیدن دوباره هوش مصنوعی و بازخوانی آن به عنوان یک جهان نه صرفاً اسپیلبرگی، نه صرفاً کوبریکی، هم اسپیلبرگی و هم کوبریکی. [...]

برای مشاهده متن کامل مقاله نیاز به دسترسی ویژه دارید
چنانچه قبلا در سایت عضو شده‌اید، وارد شوید، در غیر این‌صورت ثبت‌نام کنید
error: